ارتباطات
مقدمه
در جهان امروز، وسایل ارتباط جمعی – روزنامه، رادیو، تلوزیون و سینما- با انتقال اطلاعات و معلومات جدید و مبادله افکار و عقاید عمومی، در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری نقش بزرگی به عهده گرفته اند. به طوری که بسیاری از دانشمندان، عصر کنونی زندگی انسان را عصر ارتباطات نام گذاشته اند.
فراوانی جمعیت، تمرکز گروه های وسیع انسانی در شهر های بزرگ، شرایط خاص تمدن صنعتی و پیچیدگی وضع زندگی جمعی، وابستگی ها و همبستگی های ملی و بین المللی، نا امنی ها و بحران ها، تحول نظام های سیاسی و اجتماعی، دگرگونی مبانی فرهنگی، ترک سنت های قدیمی و مخصوصا بیداری وجدان اجتماعی، همه از جمله عواملی هستند که روز به روز نیاز انسان را به آگاهی از تمام حوادث و وقایع جاری زندگی بشر می کنند. ( معتمد نژاد، 1391، ص 1 )
فصل اول: ارتباطات چیست؟
1-1 ارتباط چیست؟
در فرهنگ لغت و بستر، کامینیوکیشن عمل ارتباط برقرار کردن تعریف و از معادل هایی نظیر: رساندن، بخشیدن، انتقال دادن، آگاه ساختن، مکالمه و مراوده داشتن، استفاده شده است. در وبستر اضافه شده است که عمل برقرار کردن ارتباط می تواند از طریق کلمات، حروف، پیام ها، کنفرانس ها، مکاتبه و دیگر راه ها انجام گیرد.
فرهنگ دانشگاهی انگلیسی – فارسی دکتر عباس آریان پور برای لغت کامینیوکیشن معادل های فارسی زیر را ارایه داده است:
ارتباط، خود ارتباطی، وسایل ارتباطی، مبادله، گزارش، ابلاغیه، مکاتبه، سرایت، راه، وسیله نقل و انتقال. ( محسنیان راد، 1389، ص 42 )
1-2 نگاهی به تعاریف ارتباطات
ارسطو فیلسوف یونانی شاید اولین اندیشمندی باشد که 2300 سال پیش نخستین بار در زمینه ارتباط سخن گفت. او در کتاب مطالعه معانی بیان که معمولا آ ن را مترادف ارتباط می دانند، در تعریف ارتباط می نویسد:
ارتباط عبارت است از جستوجو برای دست یافتن به کلیه وسایل و امکانات موجود برای ترغیب و اقناع دیگران. ( محسنیان راد، 1389، ص 43 )
کلودشنن در کتاب نظریه های ارتباط ریاضی می نویسد:
ارتباط عبارت است از تمام روش هایی که از طریق آن ممکن است ذهنی بر ذهن دیگر تاثیر گذارد. این عمل نه تنها با نوشته و صحبت کردن بلکه حتی با موسیقی، هنر های تصویری، تیاتر، باله و تمام رفتار ها انسانی عملی است. ( محسنیان راد، 1389، ص 44 )
چالز کولی در کتاب مفهوم و معنی ارتباط در سازمان های اجتماعی ارتباط را چنین تعریف کرده است:
ارتباط مکانیسمی است که روابط انسانی براساس و به وسیله آن به وجود می آید و تمام مظاهر فکری و وسایل انتقال و حفظ آن ها در مکان و زمان بر پایه آن توسعه پیدا می کند. ارتباط حالت چهره، رفتار ها، حرکات، طنین صدا، کلمات، نوشته ها، چاپ، راه آهن، تلگراف، تلفن و تمام وسایلی که اخیرا در راه غلبه انسان بر مکان و زمان را ساخته شده است را در بر می گیرد. ( محسنیان راد، 1389، ص 48 )
آخرین تعریفی که به آن اشاره می کنم، تعریفی است از دنیس لانگلی و میشل شین که در فرهنگ لغات ارتباطات، سال 1986 آمده است. آنها می نویسند:
ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال اطلاعات با وسایل ارتباطی گوناگون از یک نقطه، یک شخص، یا یک دستگاه به دیگری. ( محسنیان راد، 1389، ص 50 )
فصل دوم: انواع ارتباط
2-1 ارتباط با خود
این ارتباط علاوه بر برنامه ریزی های آینده، فکر عاطفی رویایی خود و دیگران و روابط میان خود و دیگران را مورد توجه قرار می دهد. ارتباط با خود همانطور که از کلمه پیداست، خود را مورد توجه بحث و گفتگو قرار می دهد. ( فرهنگی، 1374، ص 12 )
2-2 ارتباط با دیگران
این ارتباط، فراگرد تفهیم و تفاهم و تسهیم معنی بین یک شخص و انسان های دیگر، حداقل یک نفر دیگر است. این ارتباط نیز مانند ارتباط با خود به دلایل گوناگون به وقوع می پیوندد: برای حل مسایل و مشکلات خود با دیگران، رفع تضاد ها و تعارضات، رد و بدل کردن اطلاعات، درک بهتر خود، رفع نیاز های اجتماعی، همانند نیاز تعلق به گروه و جمع و دوست داشتن و دوست داشته شدن.
آمدن فرد دیگری به محدوده ارتباطی هر انسان، فراگرد ارتباطی را پیچیده تر می کند. ارتباط با دیگران در بیشتر موارد در شرایط رسمی برگزار می شود و شامل ارتباط چهره به چهره و خود از طریق کلامی و غیر کلامی انجام شده است. ( فرهنگی، 1374،ص14.13 )
2-3 ارتباط جمعی یا عمومی
ارتباط جمعی نوعی از ارتباط است که بر اساس آن فرد با تعداد کثیری از انسان های دیگر ارتباط برقرار می کند. بیشتر از طریق، رسمیت، ساختار و برنامه ریزی خود قابل تشخیص است.
براساس هدف اطلاعاتی و یا اقناع یا متقاعد سازی طرح ریزی می شود و شکل می گیرد.، ولی علاوه بر این ها ممکن است هدف آن، مشغول کردن و یا ایجاد وضعیت تفریحی برای دیگران باشد، و یا اینکه به معرفی خوشامد گویی و یا موارد دیگر که مرتبط با جمع زیادی از انسان هاست باشد. ( فرهنگی، 1374، ص 15 )
2-4 ارتباط موثر
می توان گفت کسی که از نظر ارتباطی دارای مهارت است یا به عبارت دیگر به گونع ای موثر عمل می کند که دریافت کننده پیام درک درستی از آنچه او احساس می کند و می خواهد به دیگری منتقل کند داشته باشد. هر اندازه به تعداد افراد در فراگرد ارتباطی بیافزاییم یا به عبارت دیگر، گیرندگان پیام افزوده شوند، دشواری بیشتر خواهد بود و به سختی می توان گفت که میزان درک هریک از آن ها از پیام به چه میزان بوده است و صحت درک آن ها چگونه است. ( فرهنگی، 1374، ص 39 )
فصل سوم: انواع وسایل ارتباطی
3-1 کتاب
مدت چندین قرن، کتاب فقط به عنوان وسیله و مرجع آشنایی با علم و فرهنگ مورد استفاده قرار می گرفت و به همین جهت ناشران کتب ها، تنها به چاپ آثاری که با خط زود کهنه شدن روبه رو نبودند، دست می زدند. بایدد در نظر داشت که قبل از تکامل و پیشرفت صنعت چاپ، برای تهیه و انتشار کتاب ها، مدت های طولانی وقت لازم بود و بهای کتاب ها نیز برای خریداران گران تمام می شد. و در نتیجه آن مولفان و ناشران کوشش می کردند کتاب ها را به صورت یک مرجع کهنه نشدنی درآوردند و به عنوان کالایی به اصلاح با دوام به مشتریان عرضه نمایند. ( معتمد نژاد، 1391، ص 181 )
3-2 مطبوعات
انتشار دوره ای، مهمترین خصوصیات مطبوعات به شمار می رود، باید دانست که روزنامه های روزانه و مجله های هفتگی، وقایع وسایل جاری را به همان ترتیب کتاب ها یا رادیو ها یا تلوزیون منتشر نمی سازند. زیرا کتاب ها وقایع و مسایلی را که اهمیت خاص پیدا کرده اند و در فرصت کافی مورد توجه قرار گرفته اند انتشار دهند. در حالی که وقایع مورد نظر رادیو و تلوزیون، یا در همان لحظات وقوع و یا در فاصله کمی پس از آن انتشار میابند و چون گردانندگان این دو وسیله ارتباطی کوشش دارند که جریان ان را به سرعت پخش نمایند. امکان ارزیابی و تجزیه و تحلیل دقیق پیدا نمی کنند. اما در روزنامه ها، خبر ها نه مانند آنچه در کتاب ها منتشر می گردد با تاخیر رو به رو می شود و نه مثل خبر های رادیویی و تلوزیونی با شنا بزرگی همراه هستند. ( معتمد نژاد، 1391، ص 184 )
3-3 سینما
سینما که از لحاظ تاریخی، دومین وسیله ارتباطی به شمار می رود، با مطبوعات که قرن ها پیش از آن پدیدار گردیده است و رادیو و تلوزیون که به دنبال آن پدید آمدند تفاوت های فراوانی دارد. به طور کلی سینما یک وسیله ارتباطی و انتشاری تصویری است که برای انسان جنبه سرگرم کننده دارد و بیش از آن که به افزایش معلومات و آگاهی های او توجه داشته باشد به پر کردن اوغات فراقت وی می پردازد. بدین ترتیب سینما در زمینه خبری نسبت به سایر وسایل ارتباط جمعی در وضع نامساعد تری است. ( معتمد نژاد، 1391، ص 187 )
3-4 رادیو
رادیو و تلوزیون هر یک دارای خصوصیاتی هستند که آن ها را به صورت کامل ترین وسایل ارتباطی درآورده اند. این خصوصیات نه با سینما و با مطبوعات هیچ گونه وجه اشتراکی ندارند، رادیو و تلوزیون را بسار به هم نزدیک ساخته اند به طوری که هر دو عضو یک خانواده محسوب می شوند. به همین مناسبت اتحادیه بین المللی ارتباط دور برای آن ها، تعریف مشترکی ارایه داده است. طبق این تعریف، رادیو و تلوزیون، یک سرویس ارتباطی رادیویی است که برنامه هایی به منظور دریافت مستقیم استفاده کنندگان پخش می کند. ( معتمد نژاد، 1391، ص 189 )
3-5 تلوزیون
تلوزون یک وسیله جدید ارتباطی است که مانند روزنامه، سینما و رادیو جنبه گوناگون خبری، تفریحی، فرهنگی و آموزشی و تبلیغاتی دارد و به طریق گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد.
از لحاظ ارتباطی و خبری، تلوزیون یک وسیله نوین است که در عین حال تکنیک مختلف رادیو و سینما و روزنامه را در خود جمع کرده است و از آن ها بهربرداری می نماید. ( معتمد نژاد، 1391، ص 191 )
فصل چهارم: نقش وسایل ارتباط جمعی
4-1 نفش های همگن سازی
وسایل ارتباط جمعی نزدیکی سلیقه ها خواسته ها و انتظارات تمامی ساکنان یک جامعه را موجب می شوند. خروج جوامع از عصر محدود های جدا یا تک افتاده را موجب می گردند. همین روند است که ژان کازنو و بسیاری دیگر از آن با عنوان توده سازی یاد می کنند. این اصلاح که بعدی مستهجن دارد و روندی نا مطلوب از آن بر می آید، بدین معناست که با ورود وسایل ارتباط جمعی به جامعه، خرده فرهنگ ها، فرهنگ های خاص و مجزا نا پدید می شوند. ( ساروخانی، 1391، ص 108 )
4-2 آگاه سازی
هرچند این وظیفه ارتباطات با مقوله آموزش از طرفی و مقوله خبر رسانی از طرف دیگر نزدیک است، لیکن وظیفه ای خاص و متمایز از آن دو است. وسایل ارتباط جمعی باید نه تنها به انتقال خبر و اطلاع بلکه تحلیل درست اخبار و تشریح آن ها نیز بپردازند، وقایع متمایز و پراکنده ای که درجهان رخ می دهند، به ظاهر متفاوت اند و چنین به نظر می رسد که هیچ وجه تشابه ندارند ولی درواقع و با نگاهی ژرف می توان علل بنیانی برای آنان یافت که اکثر مشابه اند. تحلیل علمی پدیده های خبری و آگاه سازی انسان ها از این عولمل، موجبات تغییر در جهان بینی انسان ها را فراهم می سازد. ( ساروخانی، 1391، ص 112 )
4-3 احساس تعلق اجتماعی
وسایل ارتباط جمعی خصوصا در جوامع جدید که در آن احیای سنی سیلکها و جماعت ها مواجهیم، با افرادی برخورد می نماییم که در انبوه وسیع شهر و با کاستی روابط سنتی، در تنهایی بی سابقه ای به سر می برند. ( ساروخانی، 1391، ص 113 )
نتیجه گیری
در جوامع امروز، انسان تنها می تواند بهترین و مطمن ترین امکانات و وسایل را برای زندگی گروهی بدست آورد که دارای معلومات و اطلاعات کافی، خط مشی های صحیح و افکار و عقاید سالم باشد. بدون تردید انسان معاصر را تنها با آموزش نظری در مدارس نمی توان به عنوان یک فرد کاملا آگاه وارد صحنه زندگی کرد بلکه باید به موازات آموزش مدرسه ای، از طریق وسایل ارتباط جمعی، اخبار و اطلاعات محیط زندگی و افکار و عقاید و رفتار های عمومی و امکانات تفریحی سالم را نیز در اختیار او گذاشته است. ( معتمد نژاد، 1391، ص 2 )
فهرست منابع
1 ارتباط شناسی، دکتر مهدی محسنیان راد، انتشارات سروش، چاپ نهم، سال 1389
2 وسایل ارتباط جمعی، دکتر کاظم معتمد نژاد، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ نهم، سال 1391
3 ارتباطات انسانی، دکتر علی اکبر فرهنگی، سال 1374
4 جامعه شناسی ارتباطات، دکتر باقر ساروخانی، انتشارات اطلاعات، چاپ بیست و هفتم، سال